تبیین آراء مطرح در شهرسازی اسلامی بر مبنای رویکرد تلفیقی: تحولات دوران

نوع مقاله : مروری تحلیلی

نویسندگان

1 پژوهشگر دکتری شهرسازی، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و هنر، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

2 پژوهشگر دکتری شهرسازی، گروه شهرسازی، دانشکده هنر و معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده
بیان مسئله: شهر و شهرسازی اسلامی موضوعی جذاب و بسیار چالش‌برانگیز و مخاطب طلب است. آنچه شهر و شهرسازی اسلامی را در اولویت بررسی و تحقیق قرار می­دهد یک حکومت اسلامی و قوانین اسلامی رایج در آن حکومت است. عمران و آبادی زمین باید در خدمت حیات معقول انسان باشد و حیات ابدی انسان والاتر از عمران و آبادی صرف است.

اهداف: هدف این مقاله، نگاهی اجمالی به رویکردهای موجود در مطالعات شهرسازی اسلامی و معرفی رویکرد مطالعات تلفیقی در شهرسازی اسلامی است.

روش ­ها: مطالعه حاضر از نظر هدف توسعه­ ای، از نظر اجرا توصیفی و از نظر روش پژوهش تحلیل محتوای کیفی منابع، درباره موضوع است. داده ­های مورد نیاز با روش اسنادی جمع‌آوری‌شده است.

یافته­ ها: این مقاله از طریق بازخوانی آرا و آثار مطرح و دیدگاه­ صاحبنظران، سعی در بررسی اصول اساسی شهر اسلامی دارد. برای این امر آرا ایشان را طبق دسته ­بندی­های مطرح در چارچوب نظری بررسی می­کند و اختلاف در دیدگاه ­ها و بیان مفاهیم متفاوت در باب شهر اسلامی را شاهد می­گردد.

نتیجه ­گیری: نتایج نشان می­دهد شهر و شهرسازی اسلامی، باید به اصول کلی اسلام رجوع کند و وارد جزئیات نشود و برای شکل‌گیری شهر از قوه عقل پیروی شود. این اصل سبب پیروزی اصول کلی اسلام بر شهر خواهد شد. به‌عنوان راهکار پیش رو در مطالعات شهرسازی اسلامی می ­توان به نقشه جامع مدیریت اسلامی با نام نجما اشاره کرد که به‌عنوان یک سند بالادستی و جامع می ­تواند در حوزه پژوهش به مطالعات حوزه اسلامی در شاخه ­های مختلف ورود کرده و مکمل مطالعات میان‌رشته‌ای باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


1. افرادی، کاظم؛ امین زاده، بهناز. (1396)، تحلیلی بر استفاده از منابع دینی در تحقیقات حوزه شهرسازی اسلامی، مطالعات شهر ایرانی اسلامی، دوره 8، شماره 29، ص 5-20.
2. آیت‌الله اراکی، دروس خارج از فقه شهرسازی، مهرماه 1393.
3. پوراحمد، احمد؛ موسوی، سیروس. (1389)، ماهیت اجتماعی شهر اسلامی، مطالعات شهر ایرانی اسلامی، دوره 1، شماره 2، ص 1-11.
4. حر عاملی، محمد بن حسن. (1370)، تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، قم: موسسه آل البیت علیهم‌السلام لا حیاء التراث.
5. خدایی، زهرا؛ تقوایی، علی‌اکبر. (1390)، شخصیت شناسی شهر اسلامی؛ با تأکید بر ابعاد کالبدی شهر اسلامی، مطالعات شهر ایرانی اسلامی، دوره 2، شماره 5، ص 103-113.
6. درستکار، احسان؛ ماجدی، حمید. (1395). تحلیل کیفیت بازآفرینی فضا عمومی شهری برمبنای رضایتمندی کاربران فضا (نمونه موردی میدان منیریه تهران)، معماری و شهرسازی ایران، شماره 11، ص 29-39.
7. درستکار، احسان؛ ودایع خیری، رقیه. (1398). سنجش کیفیت زندگی بر مبنای رضایتمندی سکونتی (موردمطالعه: محله گلشن تهران)، علوم تکنولوژی محیط‌زیست، دوره 21، شماره 10.
8. دشتی، محمد. (1379). ترجمۀ نهج‌البلاغه. چ 1. قم: مشهور.
9. عبدالستار عثمان، محمد. (1376)، مدینه اسلامی، ترجمه علی چراغی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
10. علی‌آبادی، سخنان ایشان در شرکت راهگشای نوین، 1393.
11. فاتح راد، مهدی؛ جلیل وند، محمدرضا؛ محمد زاده، منیره. (1390). بررسی نظری و تجربی انگیزه‌ها و چالش‌های انجام مطالعات میان‌رشته‌ای با تأکید بر روش‌شناسی میان‌رشته‌ای، فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، دوره چهارم، شماره 1، ص 85-111.
12. کلینى، محمد بن یعقوب. (1388)، تحفة الأولیاء (ترجمه اصول کافى)، قم، چاپ: اول، ش.
13. محدث نوری، میرزا حسین. (1366)، مستدرک الو سائل المجلد، قم: موسسه آل البیت علیهم‌السلام لا حیاء التراث.
14. مطهری، مرتضی. (1374)، انسان در قرآن، قم: صدرا.
15. مفرحی، حسین، (1376)، مالکیت و طرح شهری، تهران: انتشارات مرسل.
16. مفضل بن عمر. (1377)، شگفتی‌هاى آفرینش (ترجمه توحید مفضل)، ایران ؛ قم، چاپ: پنجم، ش.
17. مهدی نژاد، جمال‌الدین؛ صادقی حبیب‌آباد، علی. (1397)، تفحصی بر فضا و مکان مبتنی بر استعلای معماری و شهرسازی اسلامی ایرانی، نقش‌جهان، دوره 8، شماره 4، ص 231-239.
18. نجار صادقی، مهسا؛ طبیبیان، منوچهر. (1398). ارزیابی نقش شهرهای کوچک در توسعه کانون‌های جمعیتی پیرامون با استفاده از تحلیل شبکه‌ای، شهرسازی ایران، 2 (2)، 1-9.
19. نقی زاده، محمد. (1395)، شهر علوی: شهر آرمانی تحقق‌پذیر در دنیا، تهران: انتشارات خورشید باران.
20. نقی زاده، محمد. (1395)، نظریه فضای حیات طیبه؛ شهر آرمانی اسلام، تهران: انتشارات دانشگاه علوم و تحقیقات تهران.
21. نقی زاده، محمد. (1396)، شهر اسلامی؛ از اندیشه تا ظهور، تهران: سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی.
22. Aboelela, S. W, Larson, E, Bakken, S, Carrasquillo, O, Formicola, A, Glied, S. A. (2007) Defining Interdisciplinary Research: Conclusions from a Critical Review of the Literature, Health Research and Educational Trust, Vol.42 No. 1, PP 329-346.
23. Lau, L and Pasquini, M. W. (2004) Meeting grounds: perceiving and defining interdisciplinarity across the arts, social sciences and sciences Interdisciplinary Science Reviews, Vol. 29 PP. 49-64.
24. Rowland, S. (2002), “Interdisciplinarity as a site of contestation”, Paper presented at_the annual conference of the British Education Research Association, University of Exeter,12 - 14 September.
25. Sillitoe, P. (2004), Interdisciplinary experiences: working with indigenous knowledge in development, Interdisciplinary Science Reviews, Vol. 29 pp. 6-23.
26. Stewart, J. and Claeys, L. (2009), Problems and opportunities of interdisciplinary work involving users in speculative research for innovation of novel ICT applications,Conference Proceedings of COST298 The Good, The Bad and The Challenging
27. Tait, J., Williams, R., Bruce, A., and Lyall, C. (2002), “Guidelines for interdisciplinary researchers and research managers”, available at: www.supra.ed.ac.uk.
28. Thompson-Klein, J. (2004), “Prospects for transdisciplinarity”,_Futures, Vol. 36 pp. 515-526.