شاخص‌های طراحی سردر کاربری‌های بزرگ‌ مقیاس شهری از منظر ادراک کاربران(مطالعه موردی: سردرهای دانشگاه تبریز)

نوع مقاله : پژوهشی اصیل

نویسندگان

1 استادیار گروه شهرسازی دانشگاه هنر اسلامی تبریز

2 دانشجوی کارشناسی شهرسازی دانشگاه هنر اسلامی تبریز

چکیده
بیان مسئله: فضاهای ورودی یکی از مهم‌ترین بخش‌های ساختمان‌ها، مجموعه ­های کاربری‌های عمومی و شهرها است که علاوه بر کارکرد تردد، کنترل و نظارت، هویت آن مجموعه را نشان می­دهد. در گذشته اغلب شهرها و بناهای عمومی از فضاهای ورودی شامل سردرهای با تشخص و هویت بصری و فرهنگی بر آمده از زمینه بومی بوده ­اند. در عصر حاضر نیز برخی از مجموعه­ های عمومی همچون دانشگاه‌ها، دارای سردر طراحی بوده و خیلی از بناها و مجموعه­ ها نیز بدون سردر یا ورودی فاقد کیفیت هستند. عدم توجه به ضرورت طراحی و احداث سردر ورودی و الزامات کیفی آن در توسعه مجموعه کاربری‌های عمومی مسئله‌ این پژوهش است.

هدف: از این‌رو مقاله حاضر با هدف تبیین جایگاه سردر ورودی در هویت بناهای عمومی و باید و نبایدهای طراحی آن‌ها و بررسی معیارهای مربوطه در مطلوبیت سردرهای دانشگاه تبریز است.

روش: این مقاله با روش پژوهش توصیفی و تحلیلی و پیمایش میدانی و با شیوه ­های مطالعه کتابخانه­ای و تحلیل‌های کمی و کیفی انجام شده است؛ همچنین در مطالعه موردی از روش پیمایش میدانی با توزیع 379 پرسشنامه طیف لیکرت بین متخصصان و دانشجویان و نرم­افزارهای تحلیل آماری استفاده شده است.

یافته‌ها: نتایج پژوهش بیانگر آن است که سردر ورودی عنصری اصلی و جدایی­ ناپذیر از بناها به‌ویژه مجموعه ­های عمومی است که هر چه مقیاس و عمومی بودن کاربری بزرگ‌تر باشد نیازمند سردری برجسته، درخور و متشخص است. در طراحی سردرها بهتر است از انگاره­ های زمینه­­ مدار مرتبط با فرهنگ و کارکرد و محیط بومی مربوطه استفاده شود؛ به‌طور کلی از نظر خبرگان معیارهای ایمنی و امنیت، هویت بخشی، نشانه و نماد قوی و سهولت دسترسی از ضریب اهمیت بالایی در مطلوبیت سردرها برخوردار بوده که با اعمال آنها در نتایج پرسشنامه­ های مردم و خبرگان، سردر فناوری و اطلاعات در بالاترین رتبه و سردر اصلی در پایین­ترین رتبه قرار گرفت که نشانگر برخورداری نسبتاً بالای سردر فناوری از معیارهای طراحی سردر است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


1) اسمعیلی سنگری، حسین و عمرانی، بهروز. (1393). تاریخ و معماری خانه‌های تبریز قدیم. چاپ اول. تبریز: انتشارات فروزش.
2) بهزادفر، مصطفی. (1386). هویت شهر. چاپ اول. تهران: انشارات نشر شهر.
3) بهزادفر، مصطفی. عین‌اللهی، کاوه. کوه‌کن، آلاله. بدیعی، آزاده. غنی، فریده. مهرآرا. عابدی، محمدمهدی. مرادیان، محدثه. (1399). اصول طراحی دالان‌های دروازه‌ای شهر. تهران: انشارات دانشگاه علم و صنعت ایران. چاپ اول.
4) پاکزاد، جهانشاه. (1397). راهنمای طراحی فضای شهری در ایران. چاپ نهم. تهران: انتشارات شهیدی.
5) پاکزاد، جهانشاه (1386). مقالاتی در باب مفاهیم معماری و طراحی شهری. چاپ دوم. تهران: انتشارات شهیدی.
6) پیرنیا، محمدکریم. (1384). سبک‌شناسی معماری ایرانی. تهران: انتشارات سروش دانش.
7) ترابی، زهره و سیما، یلدا. (1393). طراحی ورودی شهر با رویکرد هویت‌بخشی به فضاهای شهری نمونه موردی: ورودی شهر زنجان. نشریه مدیریت شهری، 13 (36)، پاییز 1393، 83-103.
8) جودی، وحید. (1392). نقش عملکردی دروازهها و ورودیهای شهری. اولین همایش ملی جغرافیا، شهرسازی و توسعه پایدار، اسفند ماه 1393.
9) زارعی، محمد ابراهیم. (1392). آشنایی با معماری جهان. تهران: انتشارات فن‌آوران.
10) زارعی، محمد ابراهیم. (1396). معماری ایران از عصر صفوی تا عصر حاضر. تهران: انتشارات سمت.
11) چلونگریان، رامین و عسکری، نظام و واصفیان، فرخنده و کلاهدوزان، ندا. (1394). بررسی الگوهای معماری ورودی در خانه‌های سنتی ایرانی و ارائه راهبرد در بقای ورودی خانه‌های معاصر. دومین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در عمران، معماری و شهرسازی، اسفند ماه 1394.
12) خادمی، مسعود و رفیعی جوزم، رضا. (1388). بررسی مؤلفه‌های کیفیت محیط در فضای ورودی شهرها. نشریه آبادی، 19 (61 و 62)، بهار 1388، 84-89.
13) داودپور، زهرا و مغاره، وحید. (1388). ضوابط ارزیابی نقش و کارکرد دروازه و فضای ورودی شهرها. نشریه آبادی، 19 (61 و 62)، بهار 1388، 76-83.
14) دهخدا، علی اکبر. (1377). لغت‌نامه علی اکبر دهخدا. چاپ اول. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
15) دورانت، ویلیام جیمز. (1378). تاریخ تمدن. چاپ ششم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
16) زکیزاده، فرزانه و زکی‌زاده، فرحناز. (1394). ساماندهی ورودی شهر با رویکرد برنامه ریزی شهری. همایش ملی معماری و شهرسازی بومی ایران، بهمن ماه 1394.
17) سلطان‌زاده، حسین. (1372a). فضاهای ورودی در معماری سنتی ایران. چاپ اول. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
18) سلطان‌زاده، حسین. (1372b). فضاهای شهری در بافت‌های تاریخی ایران. چاپ دوم. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
19) علیالحسابی، مهران. (1393). بررسی ویژگی‌های فضای ورودی به عنوان مفصل و حریم بصری در عرصههای عمومی مجاور. نشریه پژوهش‌های علمی معماری اسلامی، 2 (5)، زمستان 1393، 87-108.
20) عمید، حسن. (1362). فرهنگ فارسی عمید. چاپ هجدهم. تهران: انتشارات امیرکبیر.
21) فلاح فر، سعید. (1388). فرهنگ واژه‌های معماری سنتی ایران. تهران: انتشارات کاوش پرداز.
22) قاسمی، مروارید. (1383). اهل کجا هستیم؟ هویت‌بخشی به بافت‌های مسکونی. تهران: انتشارات روزنه.
23) قریب، فریدون. (1382). ضوابط ساماندهی و معیارهای طراحی شهری برای مبادی ورودی شهرها. نشریه هنرهای زیبا، (15)، پاییز 1382، 41-28.
24) گاردنر، هلن. (1381). هنر در گذر زمان. چاپ پنجم. تهران: انتشارات نقش جهان.
25) گیریشمن، رومن. (1372). ایران از آغاز تا اسلام. چاپ نهم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
26) محمدی، رضا و رجبی، محمدعلی. (1389). بررسی کتیبه‌های سردر ورودی منازل تهران از دوره قاجار تاکنون. نشریه نگره، 5 (15)، تابستان 89، 19-27.
27) مدیریت امور ساختمان و تاسیسات. (1393). مسابقه طراحی سردر و ورودی دانشگاه صنعتی شریف. کمیته برنامه‎ریزی، مدیریت و هدایت داوری.
28) معین، محمد. (1391). فرهنگ فارسی. چاپ بیست و هفتم. تهران: انتشارات امیرکبیر.
29) موریس، جیمز. (1394). تاریخ شکل شهر تا انقلاب صنعتی. چاپ چهاردهم. تهران: انتشارات دانشگاه علم ‌و صنعت.
30) روبی، آندراس. (1388). فضاهای درگاهی ( از ورودی تا فرهنگ انتقال). نشریه معمار، 12‌ (59)، زمستان 1388، 20-16.
31) حائزی مازندرانی، محمدرضا. ( 1388). خانه فرهنگ طبیعت ( بررسی معماری خانه های تاریخی و معاصر به منظور تدوین فرآیند و معیارهای طراحی خانه). تهران: انتشارات مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
32) نادری آزاد، بابک. (1380). ویژگی‌های عملکرد مسکن در بافت‌های سنتی. نشریه معماری و فرهنگ، 2 (8)، 33-43.